સૂર્યમુખીની ખેતી : બમ્પર ઉપજ, વાવેતર માટે યોગ્ય માહિતી (Sunflower Cultivation)

Last updated on March 31st, 2024 at 11:38 pm

સૂર્યમુખી એ નવો દાખલ કરવામાં આવેલો તેલીબિયાંનો પાક છે, પરંતુ પ્રાચીન કાળથી ભારતમાં સુશોભન વનસ્પતિ તરીકે તેનો ઉછેર કરવામાં આવે છે. તે એકમ વિસ્તાર અને એકમ સમય દીઠ મોટી માત્રામાં ઉચ્ચ ગુણવત્તાયુક્ત તેલ આપી શકે છે. અહીં આપણે ત્યાં ઉગાડવામાં આવતું સૂર્યમુખી એક સામાન્ય સૂર્યમુખી છે અને તે મૂળ દક્ષિણ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સનું છે. સૂર્યમુખીનું આર્થિક મહત્વ તેલીબિયાં અથવા ઘાસચારાના પાક તરીકેની તેની ઉપયોગિતાને કારણે છે. સનફ્લાવરનો પાક ભારતમાં 1965માં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો અને ટ્રેડ એન્ડ બોટનિકલ મેન્યુફેક્ચરર્સ એસોસિયેશનના કેટલાક અંદાજ મુજબ, ભારતમાં 1975-76 દરમિયાન 3,88,000 હેક્ટર જમીન પર સૂર્યમુખીનું ઉત્પાદન વ્યાવસાયિક પાક તરીકે કરવામાં આવ્યું હતું. તેનું મુખ્ય કારણ વનસ્પતિજન્ય તેલમાં (વનસ્પતિ ઘી) આત્મનિર્ભરતા તરફ લાવવા માટે નું હતું.

સૂર્યમુખી એક નવા તેલીબિયાં તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. 

ગુજરાતની આબોહવા અને જમીન સૂર્યમુખીની ખેતી માટે અનુકૂળ છે. સૂર્યમુખીના બીજમાં 42 થી 48 ટકા ખાદ્ય તેલ હોય છે. તેનું તેલ હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને હાર્ટના દર્દીઓ માટે ફાયદાકારક છે. સૂર્યમુખી આખો દિવસ સૂર્યની સાથે ગતિ કરે છે. તેનું ફૂલ હંમેશા સૂર્યના ફૂલ તરફ રહે છે. આ ફૂલો સૂર્યોદય સમયે ખીલે છે અને સૂર્યાસ્ત સમયે બંધ થાય છે. તેના છોડ ગામડાઓની આસપાસ, બગીચાઓ, રસ્તાની બાજુમાં અને ખેડ કરેલા ખેતરોમાં પણ પાણીની જમીનમાં ઉગે છે. જાંબુડિયા રંગના ફૂલોના છોડ ખાસ કરીને બિહાર, ઓરિસ્સાથી માંડીને ગુજરાત અને દક્ષિણ ભારતમાં જોવા મળે છે.

જમીનની તૈયારી અને વાવણી માટે અનુકૂળ સમય

આ પાક લગભગ દરેક પ્રકારની જમીનમાં ઉગાડી શકાય છે. જે જમીનમાં અન્ય અનાજનો પાક ઉગાડવો શક્ય નથી ત્યાં પણ આ પાક સફળતાપૂર્વક ઉગાડી શકાય છે. આ પાક મોટે ભાગે વધઘટ, ઓછી પાણી ધારણ કરવાની ક્ષમતા, છીછરી સપાટી વગેરેમાં ઉગાડવામાં આવે છે. હળવી જમીન કે જેમાં પાણીનો નિકાલ સારો છે તે તેમની ખેતી માટે યોગ્ય છે. જમીન તૈયાર કરવા માટે, ઉનાળો ખેડો અને જ્યારે વરસાદ પડે ત્યારે, ફરીથી ખેતરને ખેડો અથવા બકલ ચલાવો જેથી જમીન સારી રીતે નકામી બની જાય. સિંચાઈવાળા વિસ્તારોમાંથી ખરીફ પાકનું વાવેતર ઓક્ટોબરના મધ્યથી નવેમ્બરના અંત સુધી, લણણી પછી કરવું જોઈએ. મોડેથી વાવણી કરવાથી અંકુરણ પર પ્રતિકૂળ અસર પડે છે. સૂર્યમુખીની વાવણી સપ્ટેમ્બરના પહેલા અઠવાડિયાથી છેલ્લા અઠવાડિયા સુધી વરસાદ પૂરો થતાંની સાથે જ કરવી જોઈએ.

સૂર્યમુખીની યોગ્ય જાતો – Suitable Varieties of Sunflower

• જ્વાલામુખી – આ જાત 85-90 દિવસમાં પરિપક્વ થાય છે, અને તેની અંદાજિત ઉપજ 30-35 ક્યૂ/હેક્ટર હોય છે. છે. તેલનું પ્રમાણ 42-44 ટકા છે. છોડની ઊંચાઈ ૧૬૦-૧૭૦ સે.મી. થાય છે.
• સૂર્યા – આ જાત 90-100 દિવસમાં પરિપક્વ થાય છે, અને તેની અંદાજિત ઉપજ 8-10 ક્યૂ/હેક્ટર હોય છે. છે. છોડની ઊંચાઈ લગભગ 130-135 સે.મી. (b) એવા કેસોની સંખ્યાની ગણતરી કરો કે જેમાં સરકાર તેલનું પ્રમાણ 38-40 ટકા છે.
• BSH-1– આ જાત 90-90 દિવસમાં પરિપક્વ થાય છે, અને તેની અંદાજિત ઉપજ 10-15 q/h હોય છે. છે. છોડની ઊંચાઈ લગભગ 130-150 સે.મી. (b) એવા કેસોની સંખ્યાની ગણતરી કરો કે જેમાં સરકાર તેલનું પ્રમાણ 41 ટકા છે.

સૂર્યમુખીના ઉપયોગો

સૂર્યમુખીમાં તેલની ટકાવારી અન્ય તેલીબિયાં પાકની સરખામણીએ વધુ (45-50 ટકા) છે. સૂર્યમુખીનું તેલ પોલી અનસેચ્યુરેટેડ ફેટી એસિડ્સથી ભરપૂર હોય છે અને તે ખુબજ સવાદિષ્ટ હોય છે, જ્યારે તેને રિફાઇન્ડ કરવામાં આવે ત્યારે તેની ગુણવત્તા સારી હોય છે. ઉચ્ચ પ્રોટીન (40-44 ટકા) અને સંતુલિત એમિનો એસિડને કારણે પશુઓ અને મરઘાં માટે ઉચ્ચ ગુણવત્તાનો સૂર્યમુખીનો ચારો બનાવવામાં આવે છે. ખાસ કરીને દૂધાળા પશુઓ માટે લોટના તબક્કામાં લણણી કરવામાં આવતા સૂર્યમુખી ઉત્તમ ગુણવત્તાનો ખોરાક બનાવે છે.

સૂર્યમુખીનું ઔષધીય મૂલ્ય

• સૂર્યમુખીનું મુખ્ય કાર્ય કફ અને વાત ને શાંત પાડવાનું છે. તેના આખા છોડમાં આલ્કોહોલિક અર્ક હોય છે જેમાં કેન્સર વિરોધી ગુણધર્મો હોય છે. તેના દાણાને તેના પાનના રસમાં પીસીને 2-3 દિવસ સુધી કપાળ પર લગાવી રાખો. આ માઇગ્રેનનો દુખાવો સંપૂર્ણપણે મટાડે છે. કાનમાં દુખાવો અને કાનમાંથી લોહી નીકળવાના કિસ્સામાં તેના પલ્પ અને જ્યુસમાંથી ઔષધીય તેલ બનાવો અને કાનમાં આ તેલના ટીપાં નાખો. તે કાનના દુખાવાને મટાડવામાં અસરકારક છે.
• આ ગેસ્ટ્રિક સમસ્યાને કારણે થતા હેમોરોઈડ્સને મટાડે છે. ખોરાક માં માત્ર ઘી, ખીચડી અને છાશ જ આપો. તેના મૂળને ગાયના દૂધમાં પીસીને દર્દીને આપો. તે શરીરમાંથી પથરી દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. તેના પાનને ફોડા પર બાંધી લો. તેનાથી સોજો દૂર થાય છે. તે એન્થેલ્મિન્ટિક છે અને ખાસ કરીને અળસિયાને મારી નાખે છે. તેના પાંદડા નો ઉકાળો તાવ મટાડે છે.

સૂર્યમુખીના રોગો અને વ્યવસ્થાપન

• હેચરોટ રોગ આ પાકનો મુખ્ય રોગ છે. શરૂઆતમાં, ફૂલના પાછળના ભાગ પર દાંડીની નજીક આછા બદામી રંગનો ધબ્બો રચાય છે. ફૂલો આવ્યા પછી 15 દિવસના અંતરાલમાં એમ-45 અથવા કોપરોક્સિક્લોરાઇડ 1250-1500 ગ્રામ છંટકાવ કરો.
• મૂળ અને થડ સડો: આ રોગ પાકમાં કોઈપણ તબક્કે થઈ શકે છે, પરંતુ તે ફૂલોમાં અનાજની રચના દરમિયાન વધુ થાય છે. રોગગ્રસ્ત છોડના મૂળ સુઘડ અને નરમ બને છે. આવા છોડ ક્યારેક જમીનની નજીક પડી જાય છે. થાઇરમ અથવા કેપ્ટન 3 ગ્રામ/કિગ્રા બીજની સારવાર કરવી જોઈએ અને આ રોગથી બચવા માટે જમીનમાં યોગ્ય ભેજ રાખવો જોઈએ.

FAQ

• જસદણ આજના બજાર ભાવ
• બાબરા આજના બજાર ભાવ
• જેતપુર આજના બજાર ભાવ
• જામજોધપુર આજના બજાર ભાવ
• અમરેલી આજના બજાર ભાવ
• જામનગર આજના બજાર ભાવ
• ગોંડલ આજના બજાર ભાવ
• રાજકોટ આજના બજાર ભાવ
• ઊંઝા આજના બજાર ભાવ
• જૂનાગઢ આજના બજાર ભાવ
• કોડીનાર આજના બજાર ભાવ
• બોટાદ આજના બજાર ભાવ
• ભાવનગર આજના બજાર ભાવ
• ડીસા આજના બજાર ભાવ
• વિસનગર આજના બજાર ભાવ
• તમામ શહેરના બજાર ભાવ